Spreekangst

De meeste sprekers, vooral als ze voor het eerst moeten spreken, staan onder een zekere mate van spanning. Die spanning kan een positief effect hebben: je bent als spreker geconcentreerd en kunt snel inspelen op het publiek. Die spanning kan echter ook zo hoog oplopen dat zij een verkeerde uitwerking heeft; dan spreken we van spreekangst. Je hebt last van spreekangst als je bijvoorbeeld denkt dat je niets interessants te melden hebt of bedenkt wat er tijdens de presentatie allemaal wel niet mis zou kunnen gaan. De angst kan zich ook fysiek uiten: trillen, rode vlekken in je hals, misselijk gevoel in je maag, 's nachts niet kunnen slapen, en een korte ademhaling waardoor je slechts korte stotende zinnetjes kunt produceren. Het gevolg van deze fysieke uitingen kan dan weer angst opleveren voor het feit dat het publiek de angst kan zien of horen.

Oorzaken

Angst is een reactie op dreigend gevaar. Het gevaarlijke van spreken voor een groep is voor sommigen dat ze tijdens de presentatie niet meer een van de groep zijn, maar alleen staan tegenover de groep. Je bent dan het centrale punt van aandacht. Som­mi­gen hebben vervolgens allerlei fantasieën over wat die groep wel niet van ze zou kunnen vinden (oninteressant, domme observatie zeg, ha kijk 'es ze heeft een black-out, ha kijk 'es hij is zenuwachtig).

Die fantasieën zijn vaak niet reëel. Ze komen voort uit misplaatste bescheidenheid of zelfonderschatting, uit overschatting van het publiek en vaak ook uit een te sterk perfectionisme. (Zie ook de informatie over schrijfblokkades in de rubriek Schriftelijk presenteren > Schrijfstrategieën).

Tips

Wat kun je doen om te zorgen dat je spreekangst je niet blokkeert, behalve bedenken dat je fantasieën niet realistisch zijn? Ten eerste helpt het je goed voor te bereiden, en kennis op te doen over presenteren. Het helpt om de verschillende stappen en activiteiten die in de syllabus besproken worden achtereenvolgens en geordend te doorlopen, veel te oefenen en je eigen gedrag te bekijken op de video.

Verder helpen de volgende gedachten je misschien op de goede weg: Als je uitgenodigd wordt om ergens over te komen spreken, is dat vast omdat men vindt dat jij je publiek iets te bieden hebt; je wordt niet zomaar uitgenodigd. Het punt is vaak dat veel mensen zelf niet beseffen dat ze op bepaalde punten meer weten dan de gemiddelde toehoorder. Ze zijn zo vertrouwd met de stof, dat wat ze gaan vertellen allemaal heel gewoon en onorigineel lijkt. Perfectionisten zijn vaak goede sprekers. Een presentatie staat of valt met een goede voorbereiding en perfectionisten bereiden alles goed voor. Echter, niets is ooit perfect en alles kan altijd beter. Als perfectionist moet je je dus niet laten afleiden door het feit dat je je doel nooit zult halen. Anders kun je nooit presenteren.

Als je last hebt van lichamelijke reacties, dan kan het verder wel eens helpen als je ontspannings­oefeningen doet en je je voeten tijdens het presenteren beide stevig op de grond zet. Als je last hebt van een korte ademhaling helpt het meestal om drie maal diep adem te halen via je buik. Ten slotte kun je allerlei voorzorgs­maatregelen treffen om uit te sluiten dat je fantasieën werkelijkheid worden. Als je bang bent om je tekst kwijt te raken, dan houd je je tekst voor je neus. Ben je bang dat het publiek je rode vlekken ziet, dan trek je een coltrui aan. En heb je nachtmerries bij het idee dat je van nervositeit niet meer op je benen kunt staan, dan presenteer je zittend in plaats van staand.

En als er nu toch een ongeluk gebeurt? Je hebt twee soorten ongelukken: ongelukken die het resultaat zijn van jouw onhandigheid (glaasje water over je spreekschema heen, of struikelen over de snoeren van de overhead-projector) en ongelukken waaraan je niets kunt doen (tijdens jouw presentatie krijgt iemand een hoestbui, of komt de glazenwasser toevallig langs). Voor beide ongelukken geldt dat je ze niet moet negeren. Maak er een grapje over of besteed er op een andere manier aandacht aan (‘Wilt u misschien een glaasje water?’)

We kunnen het bovenstaande als volgt samenvatten: spreekangst is een veel voorkomend en normaal verschijnsel. Voor sommige symptomen van die angst zul je jezelf psychologisch toe moeten spreken of zul je (fysieke) maatregelen kunnen nemen. De belangrijkste manier om de angst binnen de perken te houden is echter je goed voor te bereiden (door bijvoorbeeld de verschillende actviteiten die in de syllabus besproken worden zorgvuldig te ondernemen) en veel te oefenen. Bij uitstek geldt voor mondeling presenteren dus het gezegde: oefening baart kunst.

Link

Public speaking anxiety (Louise Katz).

Overige pagina's in deze rubriek: Introductie   Planfase   Structuur   Retorische middelen   Uitvoering   Hulpmiddelen