Digitale kritische editie

Een kritische editie (Engels: critical edition) is een editie van een werk waar meerdere manuscriptvarianten van bestaan (dit geldt vooral voor oudere literatuur) of waarvan meerdere drukken bestaan die van elkaar verschillen. Een term die je in dit verband ook wel tegenkomt is 'wetenschappelijke editie' (scholarly edition). Hiermee wordt benadrukt dat de editie op wetenschappelijk verantwoorde wijze tot stand is gebracht en dus bruikbaar en betrouwbaar is voor wetenschappelijke doeleinden.
N.B. Feitelijk gaat het hier om een bijzondere vorm van een verrijkte e-tekst.

Een kritische editie kan bestaan uit meerdere tekstweergaven: een diplomatische weergave (dat is een zo natuurgetrouw mogelijke weergave van het origineel), een kritische weergave (waarin de editeur volgens duidelijk verantwoorde criteria een aantal ingrepen heeft verricht, zoals het oplossen van afkortingen of het verbeteren van evidente schrijf- of zetfouten) en/of een hertaling (van een oudere variant van b.v. het Nederlands naar modern Nederlands) of vertaling. Daarnaast bevat een kritische editie vaak diverse glossen, zoals verklaringen van woorden, begrippen, namen, e.d., commentaar en analyses en inter- en intratekstuele relaties tussen woorden en andere tekstgedeelten.

Zowel in de onderzoeksfase als bij de productie en publicatie van wetenschappelijke edities spelen ICT-methoden en -technieken een belangrijke rol. Met behulp van de computer is het mogelijk om transcipten en annotaties te koppelen aan de relevante tekstgedeelten van het facsimile van het oorspronkelijke document. Meestal kan de lezer/onderzoeker instellen welke onderdelen van de editie hij of zij wil zien. Dit levert een mate van flexibiliteit op die in druk niet mogelijk is, waardoor een digitale kritische editie een krachtig onderzoeksinstrument kan zijn.

Vooralsnog worden de meeste digitale kritisch edities uitgegeven als commercieel product op CD-ROM. Een voorbeeld van een uitgeverij die is gespecialiseerd in de productie en uitgave van (complexe) digitale wetenschappelijke edities is Scholarly Digital Editions. De website van SDE biedt een aantal interessante voorbeelden. Kijk bijvoorbeeld eens naar Dante's Monarchia en The Miller's Tale van Chaucer.

Een voorbeeld van een Nederlanstalige digitale kritische editie is de CD-ROM Achter de Schermen (beschikbaar bij de UB VU). Deze editie, die is bezorgd door Peter de Bruijn, Vincent Neyt en Dirk Van Hulle, biedt de mogelijkheid om van de 'Opdracht' bij Tsjip en 'Achter de Schermen' van Willem Elsschot alle bronnen te verkennen en met elkaar te vergelijken vanuit verschillende vertrekpunten. Elke versie is integraal opgenomen, zowel in een elektronisch doorzoekbare transcriptie als in een digitaal facsimile. Ook kunnen per versie alle varianten worden opgeroepen of per zin de stappen in het schrijfproces worden gevolgd.

Hieronder staat een aantal verwijzingen naar voorbeelden van digitale kritische edities die via het internet beschikbaar zijn.

Walewein ende Keye
Digitale kritische editie van de dertiende-eeuwse Arturroman Walewein ende Keye. De editie bestaat uit een inleiding en een leestekst met annotaties. Hij is ontwikkeld met behulp van het programma eLaborate van het Huygens ING.

Webeditie Brieven Vincent van Gogh
Deze gratis toegankelijke, volledig geannoteerde en uitgebreid geïllustreerde website bevat alle bekende brieven van en aan Vincent van Gogh in oorspronkelijke talen (Nederlands en Frans) en Engelse vertaling. De brieven zijn beschikbaar als facsimile en in getranscribeerde vorm. De webeditie biedt bovendien uitgebreide zoekmogelijkheden en is vrij toegankelijk.

Digitale kritische editie van Mark Twain's Adventures of Huckleberry Finn
Publicatie van The Mark Twain Project Online. De instelbare interface van deze website biedt veel mogelijkheden voor het lezen en onderzoeken van de oorspronkelijke tekst en een aantal manuscriptvarianten daarvan.

Walden: A Fluid Text Edition
Digitale kritische editie van Walden van enry David Thoreau.

The Digital Locke Project
Digitale kritische editie van de manuscripten of the Britse filosoof John Locke.

Parzival Projekt
Project waarin wordt gewerkt aan een digitale kritische editie van Wolfram von Eschenbach's Parzival. Op deze website vind je een aantal voorbeelden van het beoogde eindproduct (Zie Editionsproben), waarbij in vier subvensters een digitaal facsimile, de kritische tekst, het variantenapparaat en de tekstgetuigen worden getoond.

Zie voor meer verwijzingen naar digitale kritische edities A catalog of Digital Scholarly Editions.

Overige pagina's in deze rubriek: Digitaal facsimile   E-tekst   E-tekst PLUS   E-books en luisterboeken