Werkbank Geesteswetenschappen

Introductie digital humanities

Moderne wetenschapsbeoefening kan niet meer zonder het gebruik van ICT-methoden en -technieken. Dat geldt ook binnen de geesteswetenschappen (humaniora). Vrijwel elke wetenschapper zet deze in voor het zoeken naar relevante literatuur, het communiceren met collega's en het publiceren van artikelen. Ook bij het onderzoek zelf wordt echter steeds vaker gebruik gemaakt van de mogelijkheden die informatietechnologie biedt. Dit wordt ingegeven door de steeds toenemende beschikbaarheid van gedigitaliseerde onderzoeksdata (zoals krantenteksten, romans, archiefmateriaal en landkaarten), de bewustwording van het feit dat allerlei technologische ontwikkelingen ook ingezet kunnen worden in humaniora-onderzoek en de ontwikkeling van specifieke tools voor humaniora-onderzoek (zoals concordantieprogrammatuur). Informatietechnologie kan worden ingezet ter ondersteuning van bestaande onderzoeksmethoden, maar biedt ook mogelijkheden voor de ontwikkeling van nieuwe onderzoeksmethoden.

Het terrein van onderzoek naar de mogelijkheden van ICT-methoden en -technieken in de humaniora, de daadwerkelijke inzet ervan in het onderzoek (en het onderwijs) zelf en de ontwikkeling van relevante technologie wordt wel e-humanities genoemd. Ook de termen digital humanities, computational humanities of het Nederlandse e-humaniora worden hiervoor wel gebruikt. Een bruikbare compacte definitie van dit terrein is:

Broadly construed, digital humanities is the use of digital media and technology to advance the full range of thought and practice in the humanities, from the creation of scholarly resources, to research on those resources, to the communication of results to colleagues and students. [Dan Cohen, 09-03-2010. http://www.dancohen.org/]

In de praktijk staan binnen e-humanities de volgende zaken centraal:

Data, waarbij de volgende aspecten in het bijzonder relevant zijn:

• (Massa-)digitalisering van data.
• Opbouw van verzamelingen ('corpora') van gedigitaliseerde data en/of bestaande digitale data. Een belangrijk aspect daarvan is de beschrijving van de data door middel van zgn. metadata.
• Handmatige en/of automatische verrijking van dataverzamelingen met classificerende en/of interpretatieve informatie (annotatie).
• Archivering en beschikbaarstelling van digitale data.
• Standaardisering van metadata en annotaties.

Technieken, waarbij de volgende aspecten in het bijzonder relevant zijn:

• Zoeken in dataverzamelingen. Deze kunnen van allerlei aard zijn: teksten (zoals krantenteksten, sms-berichten, historisch archiefmateriaal), beeldmateriaal (zoals museale collecties of historische foto's), geluidsmateriaal (zoals opgenomen interviews en radiotoespraken) en videomateriaal (zoals opnamen van gesprekssituaties).
• Opslag en verwerking van metadata, mark-up, annotaties en afgeleide data m.b.v. databases of XML.
• Geavanceerde data-analyse, bijvoorbeeld door middel van visualisatie van onderzoeksgegevens of technieken met behulp waarvan netwerken (bijvoorbeeld tussen personen) in kaart kunnen worden gebracht.
• Ontwikkeling van gebruikersvriendelijke onderzoekstools, die soms ook verschillende deeltaken kunnen combineren.
• Ontwikkeling van computationele modellen met behulp waarvan informatie uit verschillende datasets kan worden gecombineerd en geanalyseerd.

Onderzoeksmethoden, waarbij de volgende aspecten in het bijzonder relevant zijn:

• Het zoeken naar vernieuwende onderzoeksmethoden, die andere mogelijkheden bieden voor het verzamelen en analyseren van data dan de traditionele methoden. Vaak speelt hier de analyse van grote verzamelingen data een belangrijke rol. Veelgehoorde begrippen in dit verband zijn big data en text mining (zie bijvoorbeeld deze video over Julia Noordergraaf).
• Het interdisciplinaire karakter van veel onderzoek op het gebied van e-humanities.
• Theoretische en methodologische reflectie op de betrouwbaarheid en representativiteit van de data voor verschillende onderzoeksvragen.

Overige pagina's in deze rubriek: Implicaties   Literatuur   Initiatieven   Projecten FGw-VU