Taalkundig veldonderzoek

Van de meer dan 6000 gesproken talen zijn er nog altijd ettelijke duizenden niet beschreven. Meer dan de helft van deze talen wordt met uitsterven bedreigd. Om tot een beschrijving van een taal te komen is langdurig en gedegen veldonderzoek nodig. Een goed taalkundig veldwerker zal in het veld vooral grote hoeveelheden (gesproken) tekst verzamelen - dat wil zeggen: opnemen op audio of video, liefst in een zo natuurlijk mogelijke setting. In het algemeen wordt een aanzienlijk deel van deze teksten samen met de locale bevolking doorgenomen en vervolgens door de onderzoeker getranscribeerd, geanalyseerd en geïnterlineariseerd. Analyse kan bijvoorbeeld een morfologische analyse en een morfosyntactische analyse inhouden. Bij het interlineariseren worden de oorspronkelijke uitingen op een overzichtelijke manier gekoppeld aan de analyses en b.v. een vertaling. Hieronder volgt een voorbeeld van een geïnterlineariseerde tekst uit het Biaks, een taal die wordt gesproken op het Indonesische eiland Biak:

I-ser       fasaw    i

3SG-hold    fast     3SG

She quickly took hold of him (her child).

De eerste regel bevat de transcriptie en deelt de tekst op in morfemen. De tweede regel geeft de betekenis van de morfemen en de derde regel biedt een vertaling.

Hulpmiddelen

Een mooi hulpmiddel bij het interlineariseren van teksten is het programma Toolbox, dat helpt bij het genereren van een lexicon en het automatisch ontleden (parseren) van ingevoerde teksten.

Een breed geaccepteerde standaard voor interlineair glossen wordt gevormd door de zogenaamde Leipzig glossing Rules, ontwikkeld door het Max Planck Institute in Leipzig.

Vaak worden in het veld niet alleen 'natuurlijke' teksten verzameld, maar eliciteert een onderzoeker daarnaast gericht gegevens met betrekking tot een bepaald aspect van de taal, hetzij doordat de taal daar zelf aanleiding toe geeft, hetzij vanwege specifieke interesses, bijvoorbeeld binnen de institutionele setting waarbinnen de onderzoeker werkt. Vooral vanuit het Max Planck Instituut zijn in de afgelopen jaren veel materialen ontwikkeld waar de veldwerker zijn of haar voordeel mee kan doen. Op de website Typological tools for field linguistics (ook van het Max Planck Instituut) zijn - naast vele waardevolle praktische tips - veel van deze materialen (zoals stimulus kits en questionnaires) te vinden.