Datavisualisatie

Er zijn verschillende technieken met behulp waarvan onderzoeksgegevens visueel kunnen worden gepresenteerd. Doel daarvan kan zijn om patronen zichtbaar te maken die op basis van de ruwe data moeilijk traceerbaar zijn of om bepaalde gegevens op een inzichtelijke manier aan de lezer van een onderzoeksverslag te presenteren. Bij deze activiteit speelt ICT meestal een cruciale rol. Hieronder wordt een aantal technieken voor datavisualisatie kort besproken.

Tabellen en grafieken

Freqentiegegevens worden in wetenschappelijk onderzoek in principe gepresenteerd in tabellen, zodat zowel onderzoeker als lezer van de resulterende publicatie een zo volledig mogelijk en onbevooroordeeld inzicht heeft in de betreffende data. Soms is het inzichtelijk om de betreffende gegevens te presenteren in grafiekvorm, zoals een lijndiagram, een taartdiagram (pie chart) of een staafdiagram (bar chart). Grafieken lenen zich echter voor manipulatieve vormen van datapresentatie (bijvoorbeeld door de gekozen verhouding tussen X-as en Y-as of door de keuze voor de aanvangswaarde van X e/of Y).
Programmatuur die gebruikt kan worden voor het genereren van tabellen en grafieken is bijvoorbeeld Microsoft Access (biedt relatief weinig mogelijkheden, wordt vooral gebruikt als onderzoeksgegevens toch al in een database zijn opgeslagen), Microsoft Excel en SPSS.

Geografische informatiesystemen (GIS)

Voorbeeld van een GIS-toepassing: ontwikkelingen in tijd en ruimte.
[bron: Google Public Data Explorer]

Een Geografisch InformatieSysteem (GIS) bestaat uit twee basisonderdelen: een digitale (historische) geografische kaart en een daaraan gekoppelde database. GIS kan worden ingezet voor het exploreren, visualiseren, analyseren en reconstrueren van ruimtelijke gegevens en spatio-temporele gegevens (ontwikkelingen door de tijd heen).
Meer informatie

Digitale reconstructie

Met digitale technieken is het mogelijk reconstructies van bijvoorbeeld voorwerpen, gebouwen, landschappen en steden (in 2-D, 3-D of 4-D) te maken. Het gaat hier om zeer geavanceerde technieken die bijvoorbeeld ook in de filmindustrie worden gebruikt. Zie voor meer informatie over historische toepassingen o.a. The Virtual World Heritage Laboratory.

Voorbeeld van een digitale reconstructie: De Senaat (Curia Julia) Rome Reborn Project.
Het bovenste deel van de zaal is niet ingevuld omdat gegevens daarover ontbreken of te onzeker zijn.
[bron: http://www.romereborn.virginia.edu/]

Representatie van netwerkrelaties

Het doel van onderzoek is soms om netwerkrelaties in kaart te brengen, bijvoorbeeld als onderdeel van onderdeel van prosopografisch onderzoek.

Prosopografisch onderzoek is het in kaart brengen van de externe karaktertrekken van een goed afgebakende groep mensen, om daar vervolgens kwantitatieve analyses op los te laten. Het in kaart brengen van de netwerken van de onderzoekspopulatie is vrijwel altijd een onderdeel van het onderzoek. Netwerkanalyse gebeurt echter ook in studies die niet prosopografisch, maar bijvoorbeeld biografisch, van aard zijn.

Vaak gaat dat om relaties tussen personen, maar het kan bijvoorbeeld ook gaan om relaties tussen instituties of tussen instituties en personen. Des te complexer de relaties zijn, des te lastiger is het om deze 'met de hand' (op het oog) in de data te traceren. Er bestaan diverse computerprogramma's die dergelijke netwerken kunnen traceren, op basis van één of meer bestanden waarin de data gestructureerd zijn opgeslagen. Een freeware programma dat kan worden gebruikt voor het creëren van dergelijke netwerken is NetDraw. Hier is enige ervaring mee opgedaan in onze faculteit; voor meer informatie over dit onderwerp word je verwezen naar het facultaire Bureau Informatisering.

Word clouds en word trees

Een word cloud is een grafische presentatie van de frequentie van woorden in een tekstuele bron. Een voorbeeld van een word cloud generator is Wordle.

Voorbeeld van een zogenaamde word cloud: woordgebruik in de aanvaardingstoespraak van Obama in Chicago in 2008.
De wolk laat woorden die in een tekst voorkomen groter zien naarmate ze vaker voorkomen. Je kan het lettertype, layout of kleurenschema van de wolk veranderen.

In een word tree worden woorden of zinnen in context getoond. Met de boomstructuur kunnen eenvoudig terugkerende thema's en formuleringen worden onderscheiden.
Voorbeeld van een Word Tree van het woord change in bovengenoemde toespraak.
[bron: http://manyeyes.alphaworks.ibm.com/manyeyes/ (N.B. ManyEyes is sinds juni 2015 niet meer beschikbaar)]