Voorbeelden van GIS-toepassingen

Historisch onderzoek: kloosters in Nederland

Historicus Koen Goudriaan heeft een (web)database opgebouwd met beschrijvende informatie over middeleeuwse kloosters in Nederland. Door hieraan geografische locatiegegevens toe te voegen, kan deze informatie door middel van GIS worden ontsloten via een digitale kaart van Nederland.
Zie Kloosterkaart: Nederlandse middeleeuwse kloosters in kaart gebracht voor het resultaat.

Historisch onderzoek: de stadsrand van Haarlem in de negentiende eeuw

Historicus Frank Suurenbroek heeft onderzocht op welke wijze de stadsrand van Haarlem transformeerde gedurende de negentiende eeuw en welke machtprocessen achter deze transformatie schuilgingen. Daarbij maakte hij gebruik van GIS om de stadsrand tot op perceelniveau te kunnen reconstrueren voor twee momenten in de tijd: 1832 en 1900. Om de reconstructie mogelijk te maken koppelde hij een database met perceelgegevens aan zowel een gedigitaliseerde kadastrale kaart als aan andere gedigitaliseerd kaartmateriaal, die door de programmatuur over elkaar geprojecteerd kunnen worden (in zgn. layers).
De voordelen van het gebruik van GIS in zijn onderzoek vat Suurenbroek als volgt samen: (1) een GIS is een hulpmiddel waarmee grenslocaties bestudeerd kunnen worden (een stadsrand is niet te herleiden tot een administratieve eenheid en alszodanig niet als eenheid in de bronnen terug te vinden), (2) een GIS maakt het mogelijk om de fysieke resultaten van menselijk handelen inzichtelijk te maken, (3) een GIS maakt het mogelijk om de directe of indirecte invloed van de fysiek nabijgelegen 'omstandigheden' te integreren in de analyse, (4) een GIS brengt met name inzicht in de geografische locatie en spreiding van min of meer tastbare feiten als grondgebruik, fysieke omstandigheden, functie, grondeigenaar en gebruiker.
Voorbeeldprojectie [ontleend aan Tijd en Ruimte. Nieuwe toepassingen van GIS in de alfawetenschappen, pp 102-115, zie de pagina over GIS].

Archeologie: mapping the Via Appia

The project Mapping the Via Appia aims at a thorough inventory and analysis of the Roman interventions in their suburban landscape, focusing on parts of the 5th and 6th mile of Via Appia in Rome. In this project, a traditional two-dimensional geographic information system (GIS) and relational databases are being employed to accurately store the data gathered during archaeological fieldwork. However, since archaeology inevitably involves the third – vertical – dimension, a 3D Gis was developed for the project. This system allows archaeologists to spatially store, share, visualise and analyse the complex archaeological features in a virtual 3D environment. Furthermore, the 3D GIS allows to include in 3D georeferenced historical images and virtual 3D reconstructions in a scientifically transparent way.
Meer informatie, inclusief een videofilmpje van de 3D-reconstructie.

Taalkunde: dialectonderzoek

In de taalkunde wordt GIS vooral ingezet bij dialectonderzoek, omdat dialecten uiteraard nauw verbonden zijn met locatie. Taalkundige Piet van Reenen heeft in samenwerking met een groep collega's de uitspraak van een zorgvuldig samengestelde reeks woorden door informanten uit heel Nederland en Vlaanderen gecombineerd met een gedigitaliseerde kaart van het betreffende gebied. Enerzijds heeft dit geresulteerd in een dialectkaart van Nederland (de MAND - Morfologische Atlas van de Nederlandse Dialecten). Klik hier voor een voorbeeld van zo'n kaart, waarop de verschillende uitspraken van het verkleinende achtervoegsel in het woord bruggetje zijn geplot op een kaart). Daarbij is GIS dus gebruikt voor een visuele presentatie van de dialectgegevens per woord. Daarnaast is gebruik gemaakt van statistische procedures om de overgang tussen verschillende uitspraken van een bepaald woord inzichtelijk te maken met behulp van zgn. isoglossen op de kaart. Voorbeeld van zo'n isoglossenkaart (bron: Meertens Instituut, zie ook het tijdschrift Onze Taal van januari 2004).
Overigens publiceert het Meertens Instituut ook uitgebreide dialectfragmenten die worden ontsloten via een kaart, zie de Nederlandse Dialectenbank en dan met name de Sprekende kaart aldaar.