Vaste woordcombinaties

Woorden drukken een betekenis uit en worden gecombineerd tot zinnen om complexe ideeën te kunnen overdragen. Maar woorden kunnen niet altijd willekeurig met elkaar gecombineerd worden; vaak is het gebruikelijk een bepaald woord te combineren met een bepaald ander woord, ook al lijkt een ander woord ook mogelijk. In voorbeeld (1) zie je dat ‘analyse’ gecombineerd is met ‘doen’. Deze combinatie van ‘analyse’ met het vrij algemene ‘doen’ is op zich duidelijk. Maar het is gebruikelijk om ‘analyse’ te combineren met het specifiekere woord ‘uitvoeren’. Door in je teksten de gebruikelijke, vaste combinaties te gebruiken, is je boodschap makkelijker herkenbaar.

Er zijn ook veel vaste combinaties waarin het werkwoord een algemeen werkwoord is zoals ‘doen’ of ‘maken’. Voorbeeld (2) laat zien dat ook deze woorden niet zonder meer uitwisselbaar zijn. De vaste combinatie hier is ‘metingen doen’, niet ‘maken’.

Sommige vaste combinaties in het Nederlands zijn vergelijkbaar met die in andere talen, zoals ‘een presentatie geven’ (Engels: ‘to give a presentation’) en ‘sterke koffie’ (Engels: ‘strong coffee’). Maar veel vaste combinaties zijn een beetje anders of zelfs heel anders. In voorbeeld (3) lijkt het Engelse ‘to draw conclusions’ direct te zijn vertaald. De juiste combinatie is hier ‘conclusies trekken’.

Er zijn niet alleen vaste combinaties tussen zelfstandig naamwoorden en werkwoorden, maar bijvoorbeeld ook tussen zelfstandig naamwoorden en bijvoeglijk naamwoorden. Ook in voorbeeld (4) is de gebruikte combinatie op zich duidelijk maar niet gebruikelijk. Hoewel ‘wijd’ en ‘breed’ ongeveer hetzelfde betekenen, heeft toch ‘breed scala’ de duidelijke voorkeur.

Vaste woordcombinaties zijn meestal niet apart opgenomen in het woordenboek. Je kunt ze soms wel vinden door veel voorbeeldzinnen te bekijken. Als je op zoek bent naar het juiste werkwoord bij een zelfstandig naamwoord, kun je gebruik maken van het Combinatiewoordenboek.

Omdat wetenschappelijke teksten complex zijn, is het belangrijk aan je lezers duidelijk te maken wat de bedoeling is van een bepaald stukje tekst. Bespreek je bijvoorbeeld eerder onderzoek, introduceer je je eigen onderzoek of bespreek je je conclusies, en volgt er een definitie, een voorbeeld of een vergelijking. Daarvoor kun je gebruik maken van formuleringen en uitdrukkingen die vaak gebruikt worden in wetenschappelijke teksten. Dit worden ook wel academische uitdrukkingen genoemd.

Academische uitdrukkingen helpen de lezers te herkennen waar ze zijn in je tekst. In voorbeeld (5) is dat niet helemaal goed gegaan, doordat er twee uitdrukkingen door elkaar gebruikt zijn. Een van de twee was genoeg geweest:

(5a) Uit hun analyse bleek dat kinderen met ouders van hetzelfde geslacht opvallend betere scores haalden op het vlak van algemene gezondheid.

(5b) Ze stelden vast dat kinderen met ouders van hetzelfde geslacht opvallend betere scoren haalden op het vlak van algemene gezondheid.

Academische uitdrukkingen helpen ook om duidelijk te maken dat je een wetenschappelijke tekst schrijft en geven het signaal dat je een competent onderzoeker bent. In voorbeeld (6) en (7) wordt dit signaal niet gegeven. De gebruikte uitdrukkingen zijn te informeel en spreektalig. Beter zijn (6a) en (7a):

(6a) Ze stelden vast dat extraverte mensen, ongeacht of ze mannelijk of vrouwelijk waren, social media leuk vonden om te gebruiken en het dan ook vaak gebruikten.

(7a) In deze paragraaf worden de resultaten van het onderzoek beschreven, te beginnen met de belangrijkste statistiek om de rest van de resultaten te kunnen begrijpen: hoeveel gebruikers heeft elk social media platform?

Om een passende academische uitdrukking te vinden, kun je gebruikmaken van de website Academische uitdrukkingen van de Vrije Universiteit Amsterdam.