Onhandige koppeling van twee hoofdzinnen

In (1) en (2) zie je twee hoofdzinnen - dus twee zelfstandige, aparte mededelingen - losjes aan elkaar gekoppeld. Eigenlijk op een manier zoals je dat zou doen als je praat. In formele schrijftaal is het veel beter om het verband expliciet te maken. Met andere woorden: je laat ook in de zinsbouw zelf zien hoe de ene mededeling met de andere samenhangt. In gevallen als (1) en (2) is de relatie tussen beide hoofdzinnen als volgt: de tweede hoofdzin is een nadere uitleg van de eerste hoofdzin (zin 1) of een herhaling in wat andere woorden (zin 2). Voor die verbanden zijn een dubbele punt en een puntkomma de juiste signalen. Die kun je dan ook veel beter gebruiken:

(1a) Naast leeftijd blijken opleiding, internetervaring en geslacht ook een grote rol te spelen bij gebruik van sociale media: er is sprake van een digitaal spectrum.

(2a) Daarnaast zullen de participanten niet verplicht worden om persoonlijke informatie te geven; de informatie die wordt gegeven is op vrijwillige basis.

Ook in (3) en (4) zie je twee hoofdzinnen - dus twee zelfstandige, aparte mededelingen - losjes aan elkaar gekoppeld. Er staan wel woordjes die iets zeggen over een relatie tussen de beide hoofdzinnen (‘ook’ en ‘echter’), maar dat zijn geen voegwoorden die bij de combinatie van twee hoofdzinnen horen. De juiste voegwoorden zijn ‘en’, ‘maar’, ‘want’ en ‘of’. In academische teksten moet je altijd de officiële voegwoorden gebruiken, om daarmee de relatie precies aan te geven. In (3a) wordt duidelijk dat er twee zaken bij elkaar opgeteld kunnen worden (‘en’); in (4a) wordt duidelijk dat er een tegenstelling is tussen twee zaken (‘maar’).

(3a) Voorafgaand aan het onderzoek hebben ouders toestemming gegeven voor het onderzoek in de vorm van een informed consent, en de kinderen zullen in begrijpelijke taal worden geïnformeerd over het onderzoek.

(4a) Voor veel kinderen wordt het aanleren van een tweede taal dan ook gezien als een verrijking, maar dove kinderen die een CI behandeling ondergaan worden hier niet toe aangemoedigd.

In (5) en (6) staan twee afzonderlijke mededelingen naast elkaar, met een komma ertussen. De relatie tussen deze twee afzonderlijke mededelingen is daarbij niet expliciet gemaakt. Die relatie is eigenlijk ook niet gelijkwaardig: de tweede hoofdzin in (5) geeft alleen extra informatie over ‘condities’ uit de eerste hoofdzin, en in (6) doet de tweede hoofdzin dat eigenlijk ook over de ‘stellingen’. In dit soort gevallen kun je beter een combinatie maken van een hoofdzin en een bijzin, zoals (5a) of (5b) en (6a). De zinsbouw maakt dan vanzelf het verband duidelijk:

(5a) Beide groepen zullen dezelfde condities ondergaan, die in een vaste volgorde worden aangeboden.

(5b) Beide groepen zullen dezelfde condities ondergaan, waarbij deze in een vaste volgorde worden aangeboden.

(6a) De stellingen worden (deels) gebaseerd op de stellingen van Aarnoutse en Van Leeuwe (1998), die zijn gebaseerd op de Reading Attitude Scale (Aarnoutse, 1988).

In (7) en (8) staan er twee hoofdzinnen losjes aan elkaar vastgeplakt met de komma, waardoor ze door de zinsbouw één geheel vormen. Het is bij deze zinnen wel de vraag of de twee hoofdzinnen ook inhoudelijk wel zo goed bij elkaar horen; het zou kunnen dat ze ieder voor zich een eigen plaats in het betoog verdienen. Als er sprake is van zo’n relatie kun je beter een punt zetten in plaats van een komma en moet je twee aparte zinnen opschrijven, zoals in (7a) en (8a). Als je vindt dat het toch beter is om de twee mededelingen als één geheel te presenteren, moet je in de zinsbouw het verband expliciet maken, bijvoorbeeld door voegwoorden of betrekkelijk voornaamwoorden te gebruiken. In (7b) en (8b) maken de betrekkelijk voornaamwoorden ‘(iets) wat’ en ‘die’ het verband duidelijk:

(7a) De vraag is echter of er een duidelijk verband tussen mediagebruik en leeftijd te vinden is. Voor commerciële bedrijven en politieke doeleinden is dit zeer interessant om te weten.

(7b) De vraag is echter of er een duidelijk verband tussen mediagebruik en leeftijd te vinden is, iets wat voor commerciële bedrijven en politieke doeleinden zeer interessant is om te weten.

(8a) Als eerste de socialisatietheorie. Deze stelt dat “de periode waarin we opgroeien ons socialiseert."

(9a) Als eerste de socialisatietheorie, die stelt dat “de periode waarin we opgroeien ons socialiseert."