Een spreekschema maken
Als je in de voorbereiding van je presentatie de inhoud van je verhaal bepaald hebt, en ook een geschikte structuur voor de presentatie hebt bedacht, moet je komen tot de feitelijke tekst die je gaat uitspreken. Je kunt deze stap op verschillende manieren aanpakken:
- Je schrijft de tekst volledig uit, en leest die tijdens de feitelijke presentatie voor;
- Je schrijft de tekst volledig uit, en leert die min of meer uit je hoofd;
- Je schrijft de tekst eerst volledig uit, en maakt vervolgens op basis daarvan een spreekschema;
- Je maakt een spreekschema.
Welke mogelijkheid je kiest, hangt onder andere af van de omstandigheden rond je presentatie, het soort presentatie, en van wat het beste bij jou past. Het kan bijvoorbeeld zijn dat het heel nauw luistert hoe je bepaalde inhoud verwoordt; het kan zijn dat je presentatie in een plechtige context gaat plaatsvinden (zoals bij een herdenking); het kan zijn dat je bang bent voor een black-out tijdens je presentatie.
Er kunnen dus omstandigheden zijn waaronder je ervoor zou kiezen de tekst voor te lezen of uit het hoofd te leren. Dat heeft wel nadelen: als je voorleest moet je op je blaadje of telefoon kijken, en kun je je publiek veel minder goed aankijken; als je je tekst uit het hoofd hebt geleerd, ontstaat er hoe dan ook een vrij onnatuurlijke spreeksituatie. Als het enigszins kan, is het dus beter om vrij te spreken. Dit verhoogt altijd de aantrekkelijkheid van je presentatie. Vrij spreken biedt je een betere mogelijkheid om je publiek aan te kijken, zodat je kunt zien wat er om je heen gebeurt. Bovendien zien je toehoorders jouw gezicht beter, wat leuker voor ze is, en ga je vanzelf spreken in formuleringen die horen bij spreken (in plaats van dat je schrijftaal gebruikt). Als je vrij spreekt, of zoveel mogelijk vrij wilt spreken, heb je veel steun aan een spreekschema.
Wat is een spreekschema?
In een spreekschema geef je in de juiste volgorde beknopt de punten aan die je gaat bespreken. Soms doe je dat in de vorm van een bullet list, vaak kun je ook een tabel gebruiken. Het is ook mogelijk om een printje van je PowerPoint-slides als spreekschema te gebruiken. Als het maar overzichtelijk is. Je kunt het spreekschema op papier zetten, of in je telefoon. Naast de inhoudelijke punten die je gaat bespreken, noteer je ook:
- belangrijke interactiemomenten, zoals ‘publiek welkom heten’, of ‘mezelf voorstellen’ (zie Een presentatie structureren);
- plaatsen waar je hulpmiddelen in gaat zetten (‘hier slide 2’);
- plaatsen waar van presentator gaat worden gewisseld (bij groepspresentaties);
- cruciale overgangszinnen die je van te voren hebt bedacht en precies geformuleerd;
- precies uitgeschreven onderdelen. Veel presentatoren schrijven hun inleiding min of meer geheel uit, om er zeker van te zijn dat de start van de presentatie vlot verloopt en dat belangrijke informatie over het doel van de presentatie niet vergeten wordt. Ook kan het een goed idee zijn om de laatste zinnen van de presentatie uit te schrijven, zodat de presentatie op een heldere en aantrekkelijke manier tot een einde komt (zie Een presentatie structureren).
Ook als je je tekst eerst hebt uitgeschreven, of (half) uit het hoofd hebt geleerd, geeft een spreekschema een prettig houvast. Je hebt tijdens je presentatie de zekerheid dat je weet wat je gaat zeggen en doen, en dat je de draad kunt terugvinden als je die onverhoopt kwijt bent geraakt. Tegelijkertijd houd je het voordeel dat je contact kunt leggen met je publiek.
Let op: Als je je formuleringen op papier zet, hetzij om er later een spreekschema van te maken, hetzij om die formuleringen voor te lezen, dan loop je één groot risico: dat je gaat spreken in schrijftaal. Het is voor de aantrekkelijkheid van je presentatie belangrijk om je presentatie in spreektaal te formuleren (zie Het publiek boeien). Zorg er dus voor dat de tekst die je opschrijft uiteindelijk daarin is geformuleerd.