Bronnen zoeken
Als je informatie zoekt over een bepaald onderwerp is het allereerst belangrijk om te weten in welk type bronnen je die informatie kunt vinden. Zie hiervoor bijvoorbeeld het overzicht Welke informatiebronnen passen bij mijn onderzoek? van de UB VU of What is your information need van Erasmus Universiteit Rotterdam.
Vervolgens moet je bedenken waar die bronnen te vinden zijn. Is dat in een bibliotheekcatalogus, in een wetenschappelijke of bibliografische database, of op het internet? Dit hangt in belangrijke mate af van het type informatie/document dat je zoekt. De Vakgebiedsgidsen van Universiteitsbibliotheek VU (UB VU) geven daar handzame overzichten van. Je kunt deze hier vinden, onder het kopje ‘Libguides per vakgebied’.
Let op: de meeste databases zijn niet gratis toegankelijk als je ze rechtstreeks via hun eigen website benadert. Via de UB VU kun je als student wel toegang krijgen tot alle databases en publicaties waarvoor de bibliotheek een abonnement heeft afgesloten.
Tenslotte moet je één of meer efficiënte zoekstrategieën gebruiken om de meest geschikte informatie te vinden. De modules over onderzoeksvaardigheden van UB VU bieden daar informatie over op verschillende niveaus. Je kunt deze hier vinden, onder het kopje ‘Informatievaardigheden’.
Alle mogelijk relevante bronnen die je hebt gevonden, moeten uiteraard worden beoordeeld op hun bruikbaarheid. Zie hiervoor de pagina Bronnen beoordelen. Het is een goede werkwijze om de gevonden titels overzichtelijk in een bestand op te slaan en na bestudering van commentaar te voorzien. Bronnen die onbruikbaar blijken te zijn kun je dan eventueel weer uit het overzicht verwijderen. Overigens kun je dergelijke bronnen wellicht later wel gebruiken (bijvoorbeeld bij een ander vak of voor je scriptie) - gooi gevonden informatie dus niet te snel weg. Je kunt zo gedurende je studie een persoonlijke database opbouwen met bibliografische referenties. Voor dit doel raden we je aan om een zgn. reference manager te gebruiken.
Hieronder geven we een beknopt overzicht van mogelijke strategieën voor het zoeken naar wetenschappelijke publicaties.
Zoeken op titel
Als je op zoek bent naar een specifieke publicatie (waarvan je beschikt over de titelgegevens), kun je het beste meteen in de bibliotheekcatalogus zoeken. De UB VU biedt daarvoor het programma LibSearch. Hiermee zijn boeken, artikelen, kaarten, afbeeldingen en dergelijke te vinden die ofwel online beschikbaar zijn ofwel in print uitleenbaar/raadpleegbaar zijn. Meer informatie over dit zoeksysteem vind je in de LibGuide over LibSearch.
Als de publicatiedie je zoekt niet te vinden is via LibSearch, kun je proberen of dat wel lukt met een ander zoeksysteem, zoals de wetenschappelijke zoekmachine Google Scholar. Het is dan echter goed mogelijk dat je geen toegang hebt tot de tekst van de publicatie, of dat je een artikel vindt dat niet peer reviewed is (zie Bronnen beoordelen).
Zoeken op onderwerp
Er zijn verschillende strategieën om te zoeken op onderwerp. We bespreken hier kort de belangrijkste methoden. Je kunt meer lezen over de hier genoemde zoekmethoden in de module Slim en systematisch zoeken van de LibGuide ‘Onderzoeksvaardigheden – Gevorderd’ van de UB VU.
1. De bibliografische methode
Deze zoekmethode houdt in dat je met behulp van zoektermen in één of meer wetenschappelijke bibliografische databases zoekt. Deze methode wordt ook wel de systematische methode of de bouwsteenmethode genoemd. Hierbij probeer je vaak meerdere zoektermen in één zoekactie te combineren, zodat je zoveel mogelijk relevante literatuur vindt over je onderwerp.
In eerste instantie kun je in een standaard catalogussysteem als LibSearch zoeken naar bepaalde kernwoorden met betrekking tot je onderwerp. Je kunt daarbij ook gebruik maken van onderwerptrefwoorden (keywords). Helaas is het toekennen van onderwerptrefwoorden vaak niet consequent en volledig gedaan; bij dergelijke zoekopdrachten weet je dan ook nooit zeker of je alle relevante publicaties in de collectie hebt gevonden. Probeer daarom in ieder geval altijd verschillende zoekopdrachten uit.
Daarnaast is het verstandig om ook vakspecifieke bibliografische databases te gebruiken. Zoals de naam al aangeeft, bevatten deze uitsluitend verwijzingen naar publicaties die zijn verschenen binnen een bepaald vakgebied (of een aantal aanverwante vakgebieden). Deze databases bieden meestal uitgebreide filtermogelijkheden, met behulp waarvan je heel precieze zoekacties kunt formuleren. Bovendien bieden ze vaak ook directe toegang tot de inhoud (full text) van de publicaties. Voorbeelden hiervan zijn PsycINFO (psychologie), IDEAS (economische wetenschappen), MLA International Bibliography (geesteswetenschappen), PubMed (biomedische en levenswetenschappen) en IEEE Xplore (techniek en informatica). Deze databases zijn te vinden via de link Collections A-Z op de homepage van LibSearch.
N.B. Het is aan te bevelen om bibliografische databases te gebruiken via de UB VU, zodat je (i) ook toegang krijgt tot de databases waarvoor een abonnement is vereist en (ii) direct toegang krijgt tot de teksten van de publicaties die daarin zijn opgenomen (indien beschikbaar).
2. De sneeuwbal- en de citatiemethode
Bij deze zoekmethode maak je gebruik van bronvermeldingen (citaties) in wetenschappelijke publicaties. Het idee daarachter is dat je, als je een publicatie hebt gevonden die relevant is voor je onderzoek, via de bronvermeldingen daarin en de verwijzingen ernaar op zoek gaat naar andere relevante publicaties.
Bij de sneeuwbalmethode kijk je in de literatuurlijst van de publicatie welke bronnen de auteur heeft gebruikt ter ondersteuning van diens onderzoek. Deze kunnen voor jou ook relevant zijn. Ook in die publicaties kun je weer opzoeken naar welke publicaties wordt verwezen; zo breidt het aantal mogelijk relevante publicaties zich als een sneeuwbal uit. Realiseer je wel dat je hiermee steeds publicaties vindt die eerder zijn verschenen dan de publicatie waarin de bronvermeldingen staan: je gaat terug in de tijd.
Bij de citatiemethode zoek je over het artikel dat je hebt gevonden juist uit hoeveel anderen hem ook als bron hebben gebruikt (en hem dus citeren) en in welke publicaties dat gebeurt. Je kunt dan de gevonden publicaties bekijken om vast te stellen of ze voor jou ook relevant zijn. Als dat het geval is, kun je ook bij deze bronnen weer op zoek gaan naar publicaties waarin ze worden geciteerd. Met deze methode vindt je dus recentere publicaties. Er bestaan speciale bibliografische databases voor dit doel. Twee bekende citatiedatabases zijn Web of Science of Scopus. Ook deze zijn beschikbaar via de UB VU.
![[Illustratie sneeuwbal- en citatiemethode]](img/zoekmethode.jpg)